W roku bieżącym mija 50 lat męskiego biathlonu w Polsce oraz 20 lecie kobiecego biathlonu. Z tej okazji w kolebcer tej dyscypliny w Kościelisku odbyło się spotkanie jubileuszowe o którym pisaliśmy na stronie , a poniżej przedstawiamy tekst Wojciecha Szatkowskiego mówiący o historii tej dyscypliny
Mistrzowie nart i karabinów – 50 lat polskiego biathlonu (1958 – 2008) i 20 lat biathlonu kobiet
Polski biathlon sięga swoimi korzeniami czasów przedwojennych i biegów patrolowych, w których polscy narciarze startowali na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1924, 1928, 1936 roku. Strzelano wówczas do baloników, a meta biegu patrolowego znajdowała się na stadionie narciarskim pod Krokwią. Można śmiało powiedzieć, że miejscem, gdzie narodził się polski biathlon było Podhale, znajdujące się u podnóża najwyższych gór Polski – Tatr. Wieś Kościelisko, położona o 4 km na zachód od Zakopanego, „zimowej stolicy Polski”, stała się centrum tego sportu. Z tej małej wioski wywodzi się ponad 40 olimpijczyków, w tym wielu biathlonistów, uczestników i medalistów imprez narciarskich najwyższej rangi.
Zanim powstała strzelnica z prawdziwego zdarzenia strzelano na Polanie Biały Potok, do tarcz ustawionych u wylotu Doliny Lejowej. Wreszcie właśnie w Kościelisku powstał w latach 60. obiekt, na którym wychowały się pokolenia polskich zawodników. Otoczona wysokim, świerkowym lasem strzelnica w Kirach była i jest prawdziwą kolebką polskiego biathlonu. Jego twórcą był w drugiej połowie lat 50. Stanisław Zięba, który najpierw jako zawodnik Centralnego Wojskowego Klubu Sportowego, a następnie trener, stworzył w tym klubie silną sekcję biathlonu i przygotował polskich zawodników na Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1964, 1968, 1972, 1976 r., oraz wielokrotnie na zawody rangi mistrzowskiej, po raz pierwszy do austriackiego Saalfelden w marcu 1958 r. Znaczącą pomoc w rozwoju tej konkurencji świadczyło w tym okresie Wojsko Polskie, konkretnie Ministerstwo Obrony Narodowej oraz Polski Związek Pięcioboju Nowoczesnego w osobie płka Kazimierza Konarskiego. Wreszcie górale z podhalańskich rodzin: Gąsieniców-Sobczaków, Szczepaniaków, Łukaszczyków i innych, okazali się materiałem na zawodników, którzy zasłynęli w sportowym świecie. W latach 70. Dołączyli do nich utalentowani chłopcy i dziewczęta ze Śląska.
Stanisław Zięba wychował wielu zawodników, w tym tak uzdolnionych jak: Józef Gąsienica-Sobczak, Józef Rubiś, Stanisław Szczepaniak, Andrzej Fiedor, Andrzej Gąsienica, Józef Stopka, Andrzej Rapacz, Ludwik Zięba, Aleksander Klima, Jan Szpunar, Wojciech Truchan i wielu innych, którzy zdobywali medale na najpoważniejszych imprezach światowego biathlonu, a w kraju klub WKS Zakopane, a zwłaszcza jego sekcja biathlonu, był prawdziwą potęgą. Wprowadzenie bardziej nowoczesnych metod szkolenia, lepszego sprzętu, a zwłaszcza broni, zaowocowało międzynarodowymi sukcesami. Pierwszy medal na biathlonowych trasach zdobyła polska drużyna na MŚ w Elverum w Norwegii (1965). Ten okres w historii polskiego biathlonu był jednym z najlepszych, a zawodnicy z Podhala odnosili międzynarodowe sukcesy, a tacy zawodnicy jak świetny biegacz Józef Gąsienica-Sobczak – wicemistrz świata w biegu na 20 km i w sztafecie z Garmisch-Partenkirchen (1966), czy Stanisław Szczepaniak – wicemistrz świata w biegu indywidualnym z Altenbergu (1967), słynny „Zbójnik” Stanisław Łukaszczyk, czy mistrzowska sztafeta juniorów z tych samych zawodów (Andrzej Rapacz, Andrzej Fiedor, Józef Wawrytko-Gąsienica), stanowili światową czołówkę. Niemal na każdych mistrzostwach świata Polacy zdobywali medale. Zabrakło tylko szczęścia w czasie zawodów olimpijskich, czego przykładem było szóste miejsce Rubisia w Innsbrucku (1964), któremu drogę do medalu przegrodził jeden niecelny strzał, oraz czwarte Szczepaniaka oraz polskiej sztafety w Grenoble (1968). Wychowankowie Zięby zdobyli w kategorii seniorskiej i juniorskiej w sumie 15 medali na Mistrzostwach Świata i zajmowali wysokie lokaty na Zimowych Igrzyskach. Te wartościowe wyniki zostały docenione we władzach światowego biathlonu, czego wyrazem było przyznanie Zakopanemu organizacji Mistrzostw Świata w 1969 r. Zawody te zakończyły się dużym sukcesem organizacyjnym i sportowym, gdyż nasi zawodnicy zdobyli na Kirach medale w biegu juniorów na 15 km i w sztafecie (pobiegła w składzie: Truchan, Murdzek, Rapacz), a bohaterem polskiej ekipy był mieszkaniec Kościeliska, Andrzej Rapacz – podwójny srebrny medalista Mistrzostw Świata. Zdjęcie Rapacza na ramionach swoich kolegów obiegło sportowy świat. Wysoko ocenił zakopiański czempionat gen. Sven Thofeld oraz krajowe władze sportowe. Kolejną dużą imprezą zorganizowaną na stadionie w Kirach była Spartakiada Armii Zaprzyjaźnionych 1971. Tym bardziej, że polska sztafeta sięgnęła po złoto. Odtąd Kiry wielokrotnie gościły zawodników i były miejscem, gdzie przygotowywali się do najpoważniejszych zawodów nasi sportowcy. Dwukrotnie o sportowe laury na stadionie w Kirach walczyli narciarze studenci, uczestnicy Zimowych Uniwersjad w 1993 i 2001 r. Ostatnimi wielkimi imprezami sportowymi w Kościelisku były Mistrzostwa Europy 2000 i Mistrzostwa Świata juniorów i juniorów młodszych Kościelisko 2003. Oprócz tych imprez od 1967 r. aż do dzisiaj rozgrywane są na stadionie konkurencje biathlonowe Mistrzostw Polski w biathlonie. Pierwszym mistrzem Polski na 20 km był zawodnik WKS Zakopane Andrzej Nędza.
Od lat 90. organizowane są także Mistrzostwa Polski w biathlonie letnim oraz zawody zimowe i letnie ogólnopolskich olimpiad młodzieży w sportach zimowych, które wyłaniają najlepszych juniorów w tej konkurencji. Mistrzostwa Świata w biathlonie letnim odbyły się też w Krakowie i w Dusznikach Zdroju na Jamrozowej Polanie, znajdując uznanie we władzach IBU. Polska ma więc duży wkład w organizację imprez międzynarodowych, które przeszły już do annałów historii tej pięknej dyscypliny.
Kolejnym bardzo dobrym okresem w historii polskiego biathlonu były lata 70. Praca trenerów Zięby i Rubisia dawała efekty zarówno w kategorii juniorów, jak i seniorów. W fińskiej Hameenlinnie brąz wywalczyła sztafeta juniorów (J. Różak, A. Rapacz, A.Klima, J. Stopka), a w kategorii juniorów srebro zdobył Ludwik Zięba. Złoto w sztafecie w Linthal zdobyli juniorzy. Na Mistrzostwach Świata juniorów w Lake Placid (stany Zjednoczone) dwa złote medale, na 15 km i w sztafecie, zdobył Jan Szpunar, stając się w ten sposób najlepszym narciarzem tych mistrzostw. Brąz w biegu na 15 km wywalczył Obrochta. W 1975 r. Z MŚ w Anterselvie kolejny medal dla polskich barw, tym razem brązowy, zdobyła sztafeta seniorów (Rapacz, Szpunar, Zięba, Truchan). Zimowe Igrzyska 1976 r. w Innsbrucku zakończyły się porażką polskiego zespołu, co przyczyniło się do kryzysu polskiego biathlonu. W 1979 r. w Zakopanem ponownie odbyła się Spartakiada Armii Zaprzyjaźnionych, w których to zawodach brązowy medal zdobyła polska sztafeta.
W 1995 r. polski biathlon znowu był na pierwszych stronach gazet sportowych i znawców tej dyscypliny za sprawą złotego medalu zdobytego przez pochodzącego z Wodzisławia Śląskiego Tomasza Sikorę we włoskiej Anterselvie. W dwa lata później polska drużyna (bracia Jan i Wiesław Ziemianinowie, T. Sikora, Wojciech Kozub) sięgnęła po brąz w biegu drużynowym w słowackim Osrblie. Cennym wynikiem było też piąte miejsce polskiej sztafety na ZIO w Nagano w Japonii (1998). Także wiele medali zdobywali i zdobywają polscy biathloniści na Mistrzostwach Europy.
W roku 2003 nastąpił wielki come back Tomasza Sikory do światowej czołówki, czego wyrazem było 9 miejsce w klasyfikacji łącznej PŚ. Rok 2004 był jeszcze lepszy dla polskiego biathlonu i Sikory. Po 9 latach przerwy swój srebrny medal w biegu na 20 km na Mistrzostwach Świata w Oberhofie zdobył Tomasz Sikora – jest to 10 medal polskiego seniora zdobyty na Mistrzostwach Świata. Swoją bardzo dobrą dyspozycję potwierdził także na Mistrzostwach Europy w Raubiczach, dodając do swojej bogatej już kolekcji kolejne złote krążki. Na letnich Mistrzostwach Europy i Mistrzostwach Świata juniorów medale zdobywała Paulina Bobak i sztafety. Tomasz Sikora mówi, że medal zdobyty w Oberhofie wyzwolił w nim dodatkową motywację do tego, by wystartować na kolejnych Zimowych Igrzyskach Turyn 2006 i tam powalczyć o wysokie lokaty. Rok 2004 był szczególnym dla polskiego biathlonu, gdyż zawodnicy zdobyli na mistrzostwach świata i Europy aż 11 medali, z czego Sikora popisał się srebrnym zdobytym w Oberhofie. Najszczęśliwszy dzień w historii polskiego biathlonu? Z pewnością był to 25 lutego 2006 r., gdy w Turynie Tomasz Sikora sięgnął po srebrny medal olimpijski. To pierwszy i jak dotąd jedyny medal olimpijski, zdobyty przez polskich biathlonistów. Złoty medal MŚ juniorów zdobył Łukasz Szczurek.
Polski Związek Pięcioboju Nowoczesnego i Dwuboju Zimowego powstał w 1958 r. przekształcił się w Polski Związek Biathlonu (PZBth), powstały 15 czerwca 1991 r., którego pierwszym prezesem był Krzysztof Lewicki. Warto także przypomnieć najwybitniejszych trenerów: T. Jankowskiego – ponadto autora kilku książek o dziejach polskiego biathlonu, J. Gładysza, J. Szydę, A. Jakiełę, S. Janika, T. Jankowskiego, J. Murdzka, B. Klęczka, F. Mojaka, A. Wierietelnego, R. Nowakowskiego, F. Nycza, J. Pawlika, J. Rubisia, A. Klimę, W. Steciuka, S. Kępkę, M. Turczyna, J. Ziemianina, M. Ruchałę, A. Ruchałe, i wielu innych. W Polsce istnieje ok. 18 klubów biathlonowych, a sklasyfikowanych jest około 380 zawodników. Dorobek medalowy Polaków: zimowe igrzyska – 1, mistrzostwa świata seniorów – 10, mistrzostwa świata juniorów – 15, mistrzostwa Europy seniorów – 19. Piękna przygoda polskich narciarzy z nartami i biathlonowym karabinem trwa więc nadal.
Tekst: WOJCIECH SZATKOWSKI
50 lat polskiego biathlonu
Historia polskiego biathlonu kobiet (1988-2008)
Pierwsze Mistrzostwa świata w biathlonie kobiet odbyły się w Chamonix w roku 1984 we Francji. Rozegrane zostały wówczas trzy konkurencje: sprint, bieg indywidualny oraz sztafeta. Mistrzostwa zostały rozegrane, ponieważ biathlon kobiet nie znalazł się w programie Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1984. Po raz pierwszy na igrzyskach kobiety startowały w ZIO Calgary w 1988 r. (ale bez udziału Polek). Natomiast historia biathlonu kobiet ma w naszym kraju już 20 lat. Ten jubileusz jest świetną okazją do przypomnienia tych osób, które miały i mają nadal wkład w wyniki na międzynarodowych arenach, a także do szczególnego wyeksponowania szkoleniowców. Dopiero w latach 80-tych, z inicjatywy działacza biathlonu Stanisława Brzozowskiego, przy wsparciu trenera Tadeusza Jankowskiego, powstała pierwsza kobieca grupa. Jakże skromne były warunki treningu i sprzęt, którym wtedy dysponowano! Brakowało karabinów, sprzętu, ale nie zabrakło zapału i chęci do osiągania wyników. Dlatego nasze zawodniczki: Małgorzata Ruchała, Zofia Leśnik, Maria Nędza, Ewa Bukowska, Monika Legierska, Monika Podżorska, a także cała grupa sióstr z domu Fatla z Kościeliska oraz inne, podjęły trening i startowały w zawodach międzynarodowych, najpierw mniejszej, następnie coraz wyższej rangi. W pierwszych kobiecych mistrzostwach Polski (w roku 1990) medale zdobyły: na 15 km Zofia Kiełpińska, na 7,5 km Agata Suszka (obie „Dynamit Chorzów). W 1992 r. w Albertville Polki zainaugurowały swoje starty na ZIO i olimpijskich trasach. Dużym sukcesem polskiego zespołu kobiecego były rozegrane rok później mistrzostwa świata w Borowcu w Bułgarii (1993), gdzie polska drużyna: Kiełpińska, Helena Mikołajczyk, Anna Stera i Krystyna Liberda, wywalczyła brązowy medal w biegu drużynowym. Wśród wielu zawodniczek warto przypomnieć Annę Sterę, złotą medalistkę Mistrzostw Europy oraz jej 6. miejsce na ZIO w Nagano (1998), jakże niewiele brakowało wtedy do wymarzonego olimpijskiego medalu. Stera stawała także na podium zawodów Pucharu Świata.Polki zdobywały medale także na mistrzostwach Świata w letniej odmianie biathlonu: należy przypomnieć takie nazwiska jak Magdalena i Iwona Grzywa, Adrianna Babik, Bernadetta Bednarz, Paulina Bobak oraz inne. Wśród sukcesów należy przypomnieć także to, że uroda naszych zawodniczek została zauważona w sportowym świecie, co w przypadku Magdaleny Grzywy zaowocowało tytułem „miss biathlonowych tras”. Nasze „perełki” z Kościeliska to: Krystyna Pałka – jej 5. miejsce w Turynie świadczy o ponadprzeciętnych zdolnościach, mam tylko nadzieję że tegoroczna kontuzja kręgosłupa nie zahamuje kariery tej bardzo wartościowej i walecznej, silnej charakterem zawodniczki, Katarzyna Ponikwia – idzie w ślady rodzinne, zdobywała już medale na ME, a w sztafecie w Turynie – 7. miejsce i Paulina Bobak, medalistka MŚ i ME które znajdują się w kadrze narodowej. Ta grupa to biathlonowa nadzieja Kościeliska – kolebki polskiego biathlonu, trzeba zrobić wszystko by po nich przyszły następne zawodniczki z tego regionu. W ostatnim okresie bardzo wartościowe wyniki w najważniejszych zawodach biathlonowych na świecie osiągała zawodniczka ze Śląska - uzdolniona Magdalena Gwizdoń. W 2000 r. dwa medale Mistrzostw Europy zdobyła u nas, na stadionie biathlonowym na Kirach. Potem jej kariera rozwijała się dalej i 1 grudnia 2006 r. przeszła do historii polskiego biathlonu, zwyciężając, jako pierwsza Polka w dziejach, zawody Pucharu Świata w biathlonie w szwedzkim Oestersund, ponadto była: 3. w biegu na 15 km w Oslo/Holmenkollen (9 XII 2004 r.), 2. w biegu na 7,5 km we włoskim San Sicario na trasie olimpijskiej (12 II 2005 r.), była 1. i 3. w Oestersund (2006) i 2 w biegu na 7,5 km w Hochfilzen (8 XII 2006 r.). Na Zimowych Igrzyskach w Turynie jej najlepszy wynik i koleżanek to 7 wartościowe miejsce w sztafecie. Na MŚ w Oestersund 9 lutego 2008 r. była 7 w sprincie, ale w wyniku błędu organizatorów w oznakowaniu trasy tuż przed metą zmyliła trasę, co kosztowało ją stratę kilkunastu sekund, i prawdopodobnie brązowym medal. Tym razem brakło szczęścia. Niedługo czekają kolejne biathlonowe mistrzostwa świata i zimowe igrzyska w Vancouver (2010). Czego można życzyć Polkom? Spełnienia ich i naszych marzeń, by wreszcie „polowacka na medal olimpijski”, jak pisze Tadeusz Jankowski udała się i by zdobyły pierwszy w historii polskiego kobiecego biathlonu medal olimpijski.
Tekst: Wojciech Szatkowski
|
Biathlon
